Педагог мае справу з рознымі дзецьмі. У пераважнай большасці сваёй – гэта дзеці, якія нармальна развіваюцца як у фізічных, так і ў разумовых адносінах. Яны легка паддаюцца педагагічнаму ўздзеянню, паспяхова спраўляюцца з засваеннем школьнай праграмы. Сярод іх нямала вельмі здольных, якія вызначаюцца руплівасцю, устойлівай пазнавальнай цікавасцю да вучобы, з лёгкасцю ўспрымаюць новыя веды і трывала іх утрымліваюць.

 Але, на жаль, ёсць і такія, якія прычыняюць настаўнікам, класным кіраўнікам шмат турбот у іх навучанні і выхаванні. Турботы гэтыя нярэдка ўскладняюцца таму, што педагогі не выяўляюць аб’ектыўных прычын нездавальняючай паспяховасці і недастойных паводзін вучняў, а часам нават і не здагадваюцца аб іх. Слабапаспяваючае дзіця – гэта маленькі чалавек, у якога ў сілу разнастайных прычын мы бачым ненармальнасці, нейкія адхіленні ў разумовым развіцці. Цяжкі вучань – паняцце складанае. У кожнага з іх нешта сваё, асабовае, не падобнае на другіх. Настаўнікаў нельга дакараць тым, што ў школе ёсць слабапаспяваючыя вучні, але наша віна ў тым, што мы не заўсёды імкнёмся даведацца прычыны, па якім вучань стаў такім. А прычыны могуць быць самыя розныя. Важна дакладна ўстанавіць іх, тады можна будзе знайсці правільныя меры ўздзеяння, аказаўшы адпаведную дапамогу вучню.

   Звычайна ўсе прычыны дзеляць на 2 групы:

            1. Аб’ектыўныя – тыя, што не звязаны з асобай вучня (непасільны аб’ём задання, недасканалыя метады адукацыі).

             2. Суб’ектыўныя – звязаны з псіхалагічнымі асаблівасцямі вучняў.

  Першая прычына – дзеці з часовай затрымкай псіхафізічнага развіцця, што перш за ўсе адбіваецца на іх пазнавальнай дзейнасці. Прычыны так званага інфантылізму (захаванне ў падлетка фізічных і псіхічных асаблівасцей, уласцівых маленькаму дзіцяці)  таксама бываюць розныя. У прыватнасці, імі могуць быць парушэнні сістэмы харчавання маці ў час цяжарнасці, перадродавыя траўмы, некаторыя захворванні дзіцяці ў раннім узросце, спадчыннасць. У асобных дзяцей аслаблена памяць у выніку прыроднага парушэння слыхавых цэнтраў галаўнога мозга. Яны з цяжкасцю слухаюць тлумачэнні настаўніка, таму што не ў стане дакладна ўспрымаць яго гаворку. Нярэдка перашкаджаюць запамінанню дыфекты ўласнага маўлення: коснаязыкасць, заіканне. На аслабленне памяці ўплываюць таксама хранічныя захворванні. Імі могуць быць такія, напрыклад, як танзіліт, адэноідныя разрастанні, гельмінтозы. Пагаршэнне памяці ў такіх выпадках з’яўляецца вынікам аслабленне арганізма, і яна паляпшаецца па меры пазбаўлення ад хваробы.

 Другая прычына, па якой дзіця станавіцца адстаючым, непаспяваючым хаваецца ў выхаванні, у ўмовах, якія акружаюць дзіця ў гады ранняга дзяцінства. І калі дзіця стала цяжкім, калі ўсё, што пасільна іншым дзецям, а яму не, то значыць, у дзяцінстве ён не атрымаў для свайго развіцця ад навакольных людзей таго, што павінен быў атрымаць. Цяжкім дзіця становіцца менавіта ва ўзросце ад 1 года да 7-8 год. Асабліва апасным парокам дашкольнага выхавання з’яўляецца тое, што абставіны, у якіх жыве дзіця, не спрыяюць развіццю імкнення да ведаў, пазнанню навакольнага асяродзя. Калі гэтага няма, то няма і разумовага выхавання, не развіта мышленне – не развіта ўменне бачыць, назіраць, абагашчаць мыслі, няма імкнення да познанню і як вынік – адсутнічае ўменне вучыцца. Але ўменне пазнаваць – гэта не дар прыроды, а прадукт чалавечых узаемаадносін. Уменне бачыць мір па-чалавечы залежыць ад таго, якія людзі выхоўвалі дзіця ў раннім дзяцінстве, што бачыць яны ў навакольным міры, як вучаць бачыць гэта сваё дзіця. Задача выхавацеля ў тым, каб дзіця заўважала малейшыя адценкі і змены ў рэчах, з’явах, задумвалася, чаму гэта адбываецца.

3.Адмоўны ўплыў на памяць аказваюць парушэнне правільнага рэжыму, недастатковы сон,нерэгулярнае харчаванне, працяглая нерухомасць. Усё гэта адбіваецца на развіцці вучня, а значыць, і на працэсе засваення ім ведаў.

4.Вельмі важным перыядам у развіцці вучняў з’яўляецца пераходны возраст, калі дзіця перастае быць дзіцям, але не становіцца яшчэ і дарослым.

Гэты працэс узмужнення працягваецца прыкладна з 10-12 да 16-18 гадоў. Псіхічны стан школьніка ў дадзены час у многім залежыць ад адносін да яго настаўнікаў, бацькоў і ад навакольнага ассяродзя. Гэты перыяд вельмі важны ў развіцці і станаўленні маладога чалавека. Праходзіць ён у кожнага па-рознаму: у адных – бурна, што, безумоўна, уплывае на стан нервовай сістэмы, у другіх больш спакойна, не выклікаючы рэзкіх змен у псіхіцы.

  У гэтым узросце некаторыя дзеці, нават даволі здольныя і старанныя, становяцца непаседлівымі, надта хваравіта рэагуюць на заўвагі настаўнікаў. Іх паводзны становяцца часам некіруючымі. Таму ў рабоце з імі неабходна праяўляць максімум цярплівасці і педагагічнага такту. Калі да такіх дзяцей сваечасова не праявіць увагі і клапатлівых адносін, дык яны з часам могуць перайсці ў катэгорыю адстаючых, парушальнікаў дысцыпліны, стаць цяжкімі падлеткамі. Значыць, важна папярэдзіць такія вынікі, правільна зразумець вучня,сваечасова дапамагчы яму ў пераадоленні цяжкасцей.

5. У апошнія часы значна павялічылыся колькасць запушчаных дзяцей. У многім гэта вынік таго, што ранейшая сістэма навучальна-выхаваўчай работы была разбурана, а новая не створана. Вось чаму педагагічныя калектывы павінны праяўляць да гэтай катэгорыі дзяцей выключную ўвагу. У асноўным гэта дзеці з так званых дрэнных сям’яў, у якіх парушаюцца нормы чалавечай маралі, дзе няма належных умоў для вучобы. Само жыццё іх праходзіць у ненармальных абставінах. Такія дзеці знаходзяцца ў пастаянным узбуджэнні ці ў падаўленым стане. Яны не рэагулярна рыхтуюць урокі ў выніку таго, што адсутнічае кантроль з боку бацькоў за выкананнем дамашніх заданняў. У пазаўрочны час такія школьнікі прадастаўлены самі сабе, вынікам чаго з’яўляецца адставанне ў вучобе. Гэта ж у сваю чаргу выклікае ў іх азлобленне, якое перарастае ў непрыстойныя ўчынкі, парушэнне дысцыпліны, грубасць у адносінах да старэйшых, бацькоў, настаўнікаў.

 Каді гэта дзеці малодшага ўзросту, дык іх можна залічыць у ГПД, дзе ёсць вялікія магчымасці для выхаваўчых уздзеянняў. Калі ж такімі аказаліся вучні старэйшых класаў, дык клапатлівая мэтанакіраваная выхаваўчая работа ўсяго педагагічнага калектыву сумесна з бацькамі і вучнёўскімі арганізацыямі ў канчатковым выніку амаль заўсёды дае станоўчыя вынікі. Такіх вучняў звычайна далучаюць да грамадска карыснай працы, даюць ім пасільныя даручэнні з абавязковай праверкай іх выканання і шырока выкарыстоўваць метады заахвочвання.

Шляхі дапамогі.

1. Развіваць разумовыя здольнасці дзіцяці.

2. Стымуляваць мышленне.

3. Прабудзіць цікавасць да ўрока: а) інтрыгуючыя пытанні і задачы ў пачатку ўрока; б) разнастайнасць (пары, групы, ТСО, лекцыі, гульні, ілюстрацыі і г.д.); в) актыўнае ўключэнне ў роботу; г) уменне настаўніка данесці да вучню інфармацыю.

4. Заахвочванне: жаданне быць адукаваным, надзея на нейкую выгаду, імкненне набыць нейкія ўменні.

5. Умацоўваць веру вучня ў свае сілы. 

Permanent link to this publication: